Peki bu kripto paralar ve bunların arkasındaki “blokzincir” teknolojileri nedir?
- Kripto paralar; fiziki olmayan, elektronik ortamlarda tutulan ve transferi yapılan para birimleridir. Kripto para birimlerinin en önemli özelliği merkez bankası gibi merkezi bir otorite tarafından basılmaması ve kontrol edilmemesidir. Bunun yerine bir bilgisayar ağı, yapılan tüm işlemleri takip edip, bu işlemlerin doğruluğunu teyit eder ve bu işlem sürecinde yeni para birimi üretilir. Sistemin; merkezi bir otorite olmamasına rağmen, güvenirliliği ise, bitcoin veya diğer kripto para birimlerinin kullandığı blokzincir teknolojisi ile sağlanır.
Blokzincir teknolojisi nedir: Merkezi olmayan şifreli bir kayıt sistemi
- Blokzincir, her bir kullanıcı tarafından ulaşılabilen ve paylaşılan, dağıtılmış özgün bir veri tabanı teknolojisidir. Bunun en önemli özelliği; merkezi kontrol otoritesini ortadan kaldırarak, internet ortamında işlemlerin güvenilir bir şekilde yapılmasına olanak sağlamasıdır. Blokzincirin en temel özellikleri, yapılan işlem kayıtlarının silinemez olması ve şifreli olarak saklanmasıdır.
- Blok zincir ağındaki her katılımcı veri tabanındaki bütün kayıtların başlangıçtan itibaren bir kopyasına sahip olur. Kayıtların güvenliği, “dijital imzalar” ve “anahtarlar” kullanılarak sağlanmaktadır.
- Yapılan işlemler bir araya getirilerek “bloklar” oluşturulur. Her bir yeni blok, ondan önce yapılan tüm işlemlerin kaydını içeren bir şifre ihtiva eder. Ayrıca bloka yeni yapılan işlemler kaydedilir. Her yeni yapılan işlemle bu blok zinciri uzar. Sistemin güvenli olmasının asıl nedeni, yeni yaratılan her bir blokun ondan önce yapılan tüm işlemlerin kaydını içermesi ve bu kayda tüm üyelerin sahip olmasıdır. Dolayısıyla, kayıt değiştirilmek istenirse bu kolaylıkla fark edilebilir. Sistemin herkese açık ve bilginin herkes tarafından paylaşılıyor olması sistem güvenliğinin en önemli noktasını oluşturuyor. .
- Dijital para transferlerinde, sistemde bir kullanıcıdan diğer kullanıcıya yapılan kayıt altındaki işlemler birleştirilip blokların içine yazılır. Her bir blokzincirin oluşturulmasında şifreleme yöntemleri ve dijital imza kullanılır.
- Blokzincir kayıtları, dijital para birimleri özelinde, para transferi bilgileri olduğu gibi farklı uygulamalarda müşteri kayıtları, ürün bilgileri de olabilir. Dolayısıyla blokzincir teknolojisi bir çok farklı alanda kullanılabilir
- Kayıtlar, sistem içinde “madenci” adı verilen üyeler tarafından doğrulanırlar. Örneğin; herhangi bir kişi Bitcoin’ini kullanarak bir işlem gerçekleştirdiğinde tüm bilgisayar ağına bir bildirim gider. Her bir bilgisayar, bu işlemin gerçek bir işlem olup olmadığını ve alıcının yeterince bitcoin’e sahip olup olmadığını, farklı algoritmalar kullanarak, kontrol eder. Buna emeğin ispatı anlamına gelen “proof of work” denir. Blokzincirin uzamasına da bağlı olarak bu faaliyet büyük montanlı işlemci kapasitesi kullanılarak gerçekleştirilir. Blokzincir uzadıkça gereken işlem kapasitesi ve ihtiyaç duyulan enerji de artmaktadır. Bu yüksek enerji nedeniyle daha düşük enerjiye ihtiyaç duyacak alternatif algoritmalar da geliştirilmektedir.
- Bitcoin’leri çıkarmak ve işlemleri doğrulamak için kullanılan enerji miktarı da çok yüksek seviyeye ulaşmaktadır. Bitcoin siteminin kullandığı yıllık elektrik tüketiminin 33,2 TWsaat olduğu, bunun da 1,6 milyar $ maliyetinin olduğu düşünüldüğünde bitcoin enerji tüketiminin şu anda dünya elektrik tüketiminin %0,15’ine karşılık geldiği belirtiliyor.Oransal olarak küçük görülmesine karşın bu enerji tüketimi örneğin Danimarka’nin tüketimine ulaşmış durumda (bkz. Nomura; bitcoin starts moving other markets).
- “Madencilik işini” yapmak için gereken bilgi işlem kapasitesi arttıkça, sadece çok büyük bilgisayarların kapasitesi bu işlemi gerçekleştirmeye yeterli olmaktadır.
- Örneğin bitcoinde, bu emeğe karşılık, doğrulama işlemini ilk gerçekleştiren bilgisayar şu anda 12,5 bitcoin kazanıyor. Yeni bitcoin’ler bu şekilde yaratılıyor. Bu, merkez bankalarının para yaratma geleneğinden farklı bir durum.
- Bu bağlamda bakıldığında, Bitcoin’in önemli özelliklerinden birisi de arzının sınırlı olmasıdır. Bitcoin’in teknoloji tasarımı azami bitcoin arzını 21 milyon ile sınırlandırmıştır. Şu anda toplam varolan bitcoin miktarı yaklaşık 17 milyon olup yıllık arz büyümesi %4 civarındadır. Fakat bu artış tüm bitcoinler çıkarılana kadar yavaş yavaş azalacaktır. Toplam arza ulaşmasının 2140’da olması beklenmektedir. Sistem şu şekilde işlemektedir: Daha fazla bitcoin çıkarıldıkça, algoritmayı çözmek, dolayısıyla yeni bitcoin kazanmak gittikçe zorlaşmaktadır. Aynı zamanda, algoritmaları çözdükten sonra kazanılan bitcoin miktarı da her dört yılda bir yarılanıyor. 2020’de madenciler, algoritmanın çözümü için, 12,5 değil 6,25 bitcoin kazanacaklar. Dolayısıyla karmaşıklaşan işlemler ve azalan bitcoin kazanımı, bitcoin arz büyümesini de yavaşlatacaktır.
Kripto para birimleri
- Bitcoin ilk para kripto para birimi ve aralarında en bilineni ve en büyüğü. Bitcoin’in piyasa değeri 177 milyar $ olup, diğer 1400’ün üzerindeki kripto paralar da eklendiğinde toplam kripto para birimlerinin piyasa değeri 500 milyar $’ın üzerindedir.
- Bitcoin’i takip eden diğer önemli kripto para birimleri Ethereum, Ripple, Bitcoin Cash ve Cardana.
- Dijital para birimleri temel olarak benzer nitelikte olup, teknik olarak bazı farklılıklar içeriyor. Örneğin Etherium. Bitcoin’den farklı olarak akıllı kontratların gerçekleştirilmesine olanak tanıyan bir platform sunmaktadır. Akıllı kontratlar, 3. bir tarafa ihtiyaç duyulmadan finansal bir işlemin şeffaf, güvenilir bir şekilde dijital ortamda gerçekleştirmesine olanak tanımaktadır. Bitcoin, blokzincir teknolojisinin sadece ödeme sistemi olmak üzere, tek bir uygulamasını kullanırken, etherium bir çok farklı uygulamayı gerçekleştirebilmek için bir platform sunuyor. Bunlar farklı finansal işlemlerden, gayrimenkul, sigortacılığa kadar bir çok işlemi kapsayabiliyor.
- Bitcoin’in piyasa değerinde yaşanan hızlı yükseliş diğer aktif fiyatları için bir risk oluşturabilir mi? Dünya hisse senedi piyasa değerinin toplamının 80 trilyon $ civarında olduğunu, 2000 yılında dot.com teknoloji hisse senedi balonunda ulaştığı 2,9 trilyon $ seviyeleri düşünüldüğünde, krito para birimlerinde yaşanan fiyat dalgalanmalarının, halihazırda diğer aktif fiyatlarını etkileme gücü çok sınırlıdır. Ancak doların geniş tanımlı para arzının 14 trilyon $’a yakın olduğu düşünüldüğünde, kripto para birimlerinin piyasa değerinin, farklı alanlarda kullanımlarının daha esneklik kazanması ile beraber, potansiyel etkilerinin artması beklenebilir.
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
Sonuç
- Dünya Ekonomik Forum’un da belirttiği gibi blokzincir teknolojisi; insanoğluna, değerin yaratılıp el değiştirebilmesine yönelik olarak çok büyük bir yetkinlik kazandırıyor. Eşiğinde olduğumuz 4. Sanayi Devrimi temel iletişim platformu olarak yapay zeka, makine öğrenimi (machine learning), nesnelerin interneti (internet of things), robot teknolojisi gibi yeniliklere temel bir platform oluşturma yeteğine sahip.
- Blokzincir teknolojisinin geleceği ile kripto para birimlerinin bugünkü piyasa hareketleri arasında bire bir ilişki kurmaktan, kanaatimizce, kaçınmalıyız. Görüşümüz; blokzincir teknolojisinin herhangi bir kripto para biriminin piyasa değerinden bağımsız devam edeceği yönünde.
Kaynak
Dr. Fatma Melek - Dr. Eralp Denktaş, CFA
Merhaba, yazınız için teşekkürler. Bloggerların buluşma ve sosyal paylaşım platformuna sizleri de bekleriz. İyi çalışmalar.
YanıtlaSil